ارائه الگوی دفاع هوشمند سایبری از زیرساخت‌های حیاتی جمهوری اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی مقطع دکتری دانشگاه عالی دفاع ملی

2 عضو هیئت علمی دانشگاه عالی دفاع ملی

3 دانش‌آموخته مقطع دکتری دانشگاه عالی دفاع ملی

چکیده

امروزه زیرساخت‌ها بسترهای مهم حیات، رشد و پویایی جوامع به شمار می‌روند. پایداری اقتصادی، کیفیت زندگی جامعه و ثبات امنیت ملی، به میزان قابل‌توجهی به در دسترس­بودن، تداوم و پایداری عملکرد زیرساخت‌های حیاتی کشور وابسته است. با توجه به اتکا روزافزون این زیرساخت‌ها به فضای سایبر و هوشمند شدن تهدیدات سایبری، رویکرد دفاع از آن‌ها نیز باید رویکردی هوشمندانه باشد؛ ازاین‌رو این مقاله با هدف دستیابی به الگوی دفاع هوشمند سایبری از زیرساخت‌های حیاتی جمهوری اسلامی ایران تهیه ‌شده است. در پژوهش حاضر، ادبیات و مبانی نظری، شامل مفاهیم، طبقه‌بندی و انواع زیرساخت‌های حیاتی، اتکا زیرساخت‌ها به فضای سایبر، آگاهی وضعیتی سایبری، دفاع هوشمند، تهدیدات و آسیب‌پذیری‌های زیرساخت­های حیاتی، دفاع سایبری و چالش‌های فناوری‌های نوظهور در زیرساخت‌های حیاتی مطالعه و بررسی گردید. سپس با تدقیق و تحلیل اسناد بالادستی و انجام مطالعه تطبیقی مدل‌ها، الگوها، چارچوب‌ها، طرح‌ها و روش‌های دفاع سایبری ملی و بین‌المللی، ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌ها احصاء و مدل مفهومی پژوهش ترسیم گردید. جهت ارزیابی مدل مفهومی احصاء شده، پرسشنامه‌ای بر اساس طیف لیکرت پنج گزینه‌ای تنظیم و طی پنل خبرگی، ضمن اصلاح پرسشنامه، روایی و پایایی پرسشنامه تأیید شد. سپس پرسشنامه نهایی در اختیار 80 نفر از متخصصین و فعالان حوزه مورد مطالعه قرار گرفت و نظر تخصصی 72 نفر اخذ گردید. برای تجزیه‌وتحلیل داده‌های پژوهش و تأیید عاملی مدل مفهومی پژوهش از نرم‌افزار اسمارت پی. ال. اس به روش حداقل مربعات جزئی بهره‌گیری گردید. بر اساس محاسبات انجام‌شده توسط این ابزار، برازش کلی مدل معادل 0.439 حاصل شد که نشان‌دهنده برازش قوی مدل است. درنهایت مطابق ابعاد، مؤلفه‌ها و شاخص‌های تأییدشده توسط ابزار تحلیل، مدل مفهومی پژوهش اصلاح و نهایی گردید.

کلیدواژه‌ها


  • فهرست منابع و مآخذ

    الف- منابع فارسی

    • اسکندری، حمید (1393)،دانستنی­های پدافند غیرعامل، دوره عمومی مدیران و کارکنان دستگاه اجرایی، تهران: بوستان حمید.
    • آقایی، محسن؛ معینی، علی؛ عرب سرخی، ابوذر؛ محمدیان، ایوب؛ زارعی، علی‌اصغر (1398)، ارائه مدل مفهومی منطقی طبقه‌بندی تهدیدات سایبری زیرساخت‌های حیاتی­، فصلنامه مطالعات امنیتی.
    • تقی­پور، رضا؛ اسماعیلی، علی (1397)، " طراحی مدل مفهومی الگوی دفاع سایبری جمهوری اسلامی ایران"، س هشتم، ش سی ام، زمستان 1397، فصلنامه امنیت ملی.
    • حکم انتصاب اعضای شورای‌عالی فضای مجازی (1394)، قابل دسترسی در: https://farsi.khamenei.ir/message-content?id=30658.
    • جبار رشیدی، علی­؛ داداش تبار، کوروش؛ نظرپور، بهزاد 47 (1397)­،" آگاهی وضعیتی سایبری "­: انتشارات دانشگاه مالک اشتر.
    • جبار­رشیدی، علی؛ داداش­تبار، کوروش؛ بایرام­زاده، مهدیه (1393)،"چارچوبی برای مدل­سازی آگاهی وضعیتی سایبری مبتنی بر ادغام اطلاعات"،هشتمین کنفرانس ملی فرماندهی و کنترل ایران­(C4I)، تهران: قابل دسترسی در: https://civilica.com/doc/412530.
    • حسن­لو، خسرو (1397)، دفاع هوشمند (در نظام دفاعی جمهوری اسلامی ایران)، تهران: دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی و تحقیقات راهبردی.
    • رامک، مهراب؛ محمدی، علی (1398)، "مقاله پژوهشی: ارائه مدل مفهومی همکاری‌های بین‌المللی با رویکرد تقویت دفاع سایبری کشور (بر اساس نظریه‌پردازی داده بنیان)"، س دهم، پاییز 1399، ش 37، 7-42، فصلنامه علمی امنیت ملی.
    • سازمان پدافند غیرعامل کشور (1388)، سند راهبردی پدافند غیرعامل کشور، ویراست دوم.
    • ‌‌‌‌ سازمان پدافند غیرعامل کشور، قرارگاه پدافند سایبری (1400)، دستورالعمل عملیاتی پدافند سایبری زیرساخت‌های صنعتی کشور.
    • سازمان پدافند غیرعامل کشور، قرارگاه پدافند سایبری (1398)، اقدامات امن­سازی اضطراری زیرساخت­های سایبری و وابسته به سایبر کشور.
    • سازمان پدافند غیرعامل کشور، قرارگاه پدافند سایبری (1397)، طرح پاسخ اضطراری به تهدیدات سایبری در حوزه انرژی CERP.
    • سازمان پدافند غیرعامل کشور، قرارگاه پدافند سایبری (1400)، دستورالعمل عملیات پیش­گیرانه (اقدامات اساسی) در زمان هشدار.
    • سازمان پدافند غیرعامل کشور، قرارگاه پدافند سایبری (1400)، نظام عملیاتی پدافند سایبری کشور.
    • سازمان پدافند غیرعامل کشور، قرارگاه پدافند سایبری (1399)، سطح­بندی زیرساخت­های سایبری و وابسته به سایبر مبتنی بر متدولوژی CARVER+ Shock+Interdependency.
    • سازمان پدافند غیرعامل کشور، قرارگاه پدافند سایبری (1391)، سند راهبردی پدافند غیر­عامل جمهوری اسلامی ایران.
    • قرارگاه پدافند سایبری کشور (1394)، اهداف کلان در افق چشم­انداز قرارگاه پدافند سایبری کشور، ش 12، نشریه پاپسا.
    • کافی، سعید (1399)، شاخص های دفاعی-امنیتی فضای سایبری زیر­ساخت­های حیاتی و حساس جمهوری اسلامی ایران مبتنی بر رویکردهای پدافند غیرعامل، مجله سیاست دفاعی، ش 111.
    • کافی، سعید (1392)، تدوین راهبردهای پدافند غیرعامل در فضای سایبری زیرساخت­های حیاتی ج.ا.ا، رساله دکترا، دانشکده دفاع، دانشگاه و پژوهشگاه عالی دفاع ملی.
    • لطفی مرزناکی، رحمان (1394)، دفاع هوشمند در اندیشه امام خامنه‌ای­مدظله‌العالی. تهران: آوای سبحان.
    • محمدعلی­زاده، اکبر؛ باقری، حسین (1397)، دفاع هوشمند، مفهوم جدید در راهبرد امنیتی ناتو تا سال 2020، ش 30، فصلنامه دانش راهبردی.
    • مهدی‌نژاد نوری، محمد (1398)، مدیریت راهبردی فضای سایبر، جزوه درسی مقطع دکتری، دانشگاه عالی دفاع ملی.

    ب- منابع لاتین

    • Endsley,M.R,“Toward a theory of situation awareness in dynamic systems,” Hum. Factors J. Hum. Factors Ergon. Soc., vol. 37, no. 1, pp. 32– 64, (2012).
    • European Union,( 2008), COUNCIL DIRECTIVE 2008/114/EC on the identification and designation of European critical infrastructures and the assessment of the need to improve their protec-tion.Accessed March 29 2016 available at: http://eurlex.europa.eu/ LexUriServ/ LexUriServ.do?uri=OJ:L:2008:345:0075:0082:EN:PDF
    • Gurgen, L., Gunalp, O., Benazzouz, Y., & Gallissot, M. (2013, March). Self-aware cyber-physical systems and applications in smart buildings and cities. In 2013 Design, Automation & Test in Europe Conference & Exhibition (DATE) (pp.1149–1154).
    • Heck, H., Kieselmann, O., & Wacker, A. (2016, September). Evaluating connection resilience for self-organizing cyber-Physical systems. In 2016 IEEE 10th international conference on Self-Adaptive and Self-Organizing Systems.(SASO) (pp. 140–141).
    • Joint Chiefs of Staff. (2018). Cyberspace Operations. Joint Chiefs of Staff
    • Kolini, F., & Janczewski, L. (2015). Cyber Defense Capability Model: A Foundation Taxonomy. CONF-IRM.
    • Liu, Z., Yang, D. S., Wen, D., Zhang, W. M., & Mao, W. (2011). Cyber-physical-social systems for command and control. IEEE Intelligent Systems, 26(4), 92–96. available at: https://doi.org/10.1109/MIS.2011.69
    • National Security Agency, “Defense in Depth,” 2012. available at: http://www.nsa.gov/ia/_files/support/defenseindepth.pdf
    • Nguyen, D., & Widrow, B. (1990a). Neural networks for self-learning control systems. IEEE control systems magazine.
    • Rauscher, K.F., Yashenko, V.: Russia-U.S. Bilaterial on Cyber Security: Critical Terminology Foundations, EastWest Institute (2011),available at: http://www.ewi.info/system/files/reports/Russia-U%20S%20%20bilateral%20on%20terminology%20v76%20%282%29.pdf
    • Rowe, N. C. (2002). Marie-4: A high-recall, self-improving web crawler that finds images using captions. IEEE Intelligent Systems, 17(4), 8–14. available at: https://doi.org/10.1109/MIS.2002.1024745
    • Petit, F., & Verner, D., & Phillips, J., & Lewis, L. P. (2018).Critical Infrastructure Protection and Resilience Integrating Interdependencies. In Security by Design, A. J. Masys, Ed., Cham., Switzerland: Springer.
    • Seiger, R., Huber, S., Heisig, P., & Amann, U. (2019). A framework for self-adaptive workflows in cyber-physical systems. Software Engineering and Software Management, 2019. available at: https://dl.gi.de/handle/20.500.12116/ 20898
    • Soomro, S., Miraz, M. H., Prasanth, A., & Abdullah, M. (2018). Artificial intelligence enabled IoT: Traffic congestion reduction in smart cities. doi: 10.1049/cp.2018.1381.
    • Soykan, O. (2011). U.S. Patent No. 8,027,791. U.S. Patent and Trademark Office.
    • N & Bozhilova.M.(2020). A Model of a Cyber Defence Awareness Sys-tem of Campaigns with Malicious Information. available at:  https://doi.org/10.11610/isij.4613
    • Talwar, R. and Koury, A., 2017. Artificial intelligence–the next frontier in IT security?. Network Security, 2017(4), pp.14-17.
    • Theron,P. Kott,A. Drašar, M.Mancini,L. Gaspari,F.Pihelgas, M and Rzadca,K. (2020). Reference Architecture of an Autonomous Agent for Cyber Defense of Complex Military Systems.Adaptive Autonomous Secure Cyber Systems, pp1-21. DOI : 1007/978-3-030-33432-1_1
    • Theron,P. Kott,A. Drasar,M. LeBlanc,B. Rzadca, K. Pihelgas, M. Mancini, L and Panico, A. (2018 ).Towards an active, autonomous and intelligent cyber defense of military sysems.the International Conference on Military Communications and Information Systems Warsaw, Poland, 22nd - 23rd.
    • Vinge, V. (2008). Signs of Singularity. IEEE Spectrum, 45(6), 76–82. https://doi.org/10.1109/MSPEC.2008.4531467
    • Virgilio Almeida,2016, Cyberwarfare and Digital Governance.
    • Yampolskiy, R. (2017). The singularity may be near. MDPI.

    Zhang, Y., Qian, C., Lv, J., & Liu, Y. (2016). Agent and cyber-physical system based self organizing and self-adaptive intelligent shopfloor. IEEE Transactions on Industrial In rmatics, 13(2), 737–747. available at: https://doi.org/10.1109/TII.2016.2618892